Wszystko zaczęło się w Czechach, w drugiej połowie XIX wieku. Wtedy czescy narodowcy na czele z Miroslawem Tyrsem zawiązali pierwsze gniazdo. Za swój symbol uznali sokoła w locie, który w swych szponach trzyma ciężarki. Zadaniem organizacji było krzewienie ducha narodowego, tężyzny fizycznej i umysłowej. Idąc za dewizą rzymskiego poety „Mens sana in corpore sano"!
"Moda" na gimnastykę w duchu narodowym docierała do krajów słowiańskich. Chorwaci, Serbowie, Słoweńcy, Polacy uznali, że idee czeskiego Sokoła są warte przyjęcia i rozpowszechniania na własnych podwórkach. I tak pierwsze polskie gniazdo zostało związane przez powstańców styczniowych we Lwowie. W lutym 1867 roku. Zwane później Macierzą. Misją polskiego TG "Sokół" było promowanie aktywności fizycznej, rozwoju kulturu, a także świadomości nardowej. Dążenie do wszechstronnego rozwoju, kształtowanie odpowiedzialności, niezłomnego charakteru, dyscyplinym oraz krzewienia postaw patryiotycznych.
Wiele lat upłynęło zanim TG Sokół dotarło do Rzeszowa. Choć o wartościach i pożytku organizacji mówiono wiele, a lokalne gazety rozpisywały się ile dobrego wnosi przynależenie do niej, blisko 20 lat od powstania pierwszego polskiego gniazda (Macierzy) postanowiono w Rzeszowie dołaczy do tej jakże elitarnej grupy. Stało się tak w listopadzie 1886 roku. Z inicjatywy ówczesnego Burmistrza - Wiktora Zbyszewskiego, Antoniego Bieńkowskiego (budowniczego Rzeszowa) i Władysława Mianowskiego (nauczyciela gimnastyki). Założenie Rzeszowskiej Filii TG Sokół we Lwowie motywowali brakiem aktywności fizycznych pośród mieszkańców miasta oraz potrzebie zmiany ich podejścia do higieny.
W pierwszym roku organizacja liczyła 63 członków, a ich działalność była skupiona wokół gimnastyki (ćwiczenia odbywały się dwa razy w tygodniu, wieczorami) a także .... nauce tańców. Liczba chętnych powoli wzrastała, lecz przynależność była bardziej teoretyczna niż praktyczna. W sprawozdaniach rocznych organizacji czytamy, na średnio 270 członków gimnastykę uprawiało około 35 osób, w tym 8 kobiet. Do rzeszowskiego Sokoła należeli przedstawiciele inteligencji oraz drobnomieszczaństwa; urzędnicy, adwokaci, lekarze, farmaceuci, kupcy, rzemieślnicy, drkarze, fotografowie, właściciele ziemscy. Pośród społecznosci miejskiej wyróżniał ich strój. Nosili mundury – na głowie czapka batorówka, czamara kościuszkowska z sukna, barwy popielatej, szarawary sukienne, koszula gładka, amarantowa, czarny skórzany pas, buty z cholewkami oraz jasne rękawiczki.
Głownie uprawiano gimnastykę, szermierkę, zapasy. W późniejszym czasie utworzono sekcję lekkoatletki, piłki nożnej, wioślarstwa, kolarstwa, tenisa oraz turystyki. Równolegle Sokoli angażowali się w życie społeczno-kulturalne miasta. Założono bibliotekę, kółko teatralne, chór. Organizowano widowiska gimnastyczne, bale, festyny z loteriami. Świętowali ważne dla polskiej historii rocznice, szczególnie 3 Maja. Przypominano sylwetki bohaterów narodowych, organizując wieczornice ku ich czci.
Po 6 latach działaność wziesono Sokolnie, budynek, w którym toczylo się życie sportowo-rozrywkowe Rzeszowa (1892). Składał się z szesnastu pomieszczeń, w tym dwóch sal sportowo-widowiskowych, garderób, bilbiloteki. W sali gimastycznej, na fryzie umieszczono napis “Ramię krzep, Ojczyżnie służ!”. Z tyłu, za Sokolnią był zorganizowane boisko oraz ogród ze stawem. W lecie uprawiano wioślarstwo, a zimą służyło jako lodowisko.
Przed 1914 rokiem organizacja przybrała charakter paramilitarny. Sokoli brali udział w zajęciach terenowych, które miały na celu przygotowanie ich na wypadek wojny. Podczas I wojny światowej licznie przyłączali się do Legionów. W dwudziestoleciu międzywojennym działalność Sokoła była wznowiona, natomiast kres przypada na rok 1946. Władze komunistyczne uznały przynależność do organizacji za szkodliwą. Nakazano rozwiązać Towarzystwo, a Sokolnie przekazano teatrowi. Do dziś sokół w locie zdobi szczyt budynku Teatru im. Wandy Siemaszkowej i przypomina o bogatej historii miejsca oraz dawnych mieszkańców miasta.
Fot. 1. Podkarpacka Biblioteka Cyfrowa.
Fot. 2. Podkarpacka Biblioteka Cyfrowa.
Fot. 3. erzeszow.pl
Przejrzystość jest dla nas ważna! Poniżej wyjaśniamy, w jaki sposób i dlaczego wykorzystujemy Twoje dane osobowe. Pamiętaj, że masz pełną kontrolę nad ich konfiguracją - możesz dopasować ją do swoich potrzeb i preferencji.
